Regulamin
Harcerz bez sprawności może dużo i dobrze chce, ale mało i źle może.
J. Falkowska
Sprawność to zdobyta i udowodniona działaniem umiejętność, którą harcerka lub harcerz potrafi posłużyć się w razie potrzeby. Zdobywanie sprawności jest formą samokształcenia. Służy budzeniu, rozwijaniu i pogłębianiu zainteresowań, umożliwia przyswojenie przydatnych w życiu umiejętności, uczy zaradności i rzetelności w działaniu. Zdobyte sprawności wskazują, że harcerka lub harcerz posiada wiedzę i umiejętności z pewnej dziedziny i potrafi z nich korzystać.
Sprawności odgrywają ważną rolę w harcerskim wychowaniu. Aby w pełni wykorzystać możliwości wychowawcze, jakie stwarza zdobywanie sprawności, drużynowy powinien wiedzieć, że zdobywając je, harcerka i harcerz:
▪ zyskują konkretną wiedzę i umiejętności,
▪ rozwijają swoje zdolności,
▪ odkrywają nowe zainteresowania,
▪ uczą się zaradności, przedsiębiorczości i rzetelności,
▪ uczą się szacunku dla ludzkiej pracy,
▪ sprawdzają swoje możliwości.
Wybór zdobywanej sprawności zależy od indywidualnej decyzji harcerki i harcerza. Zadaniem drużynowego jest przedstawienie harcerzom oferty sprawności oraz stworzenie warunków do ćwiczenia wybranych przez nich umiejętności. Drużynowy powinien także troszczyć się o to, aby zdobywanie sprawności umożliwiało harcerkom i harcerzom osiągnięcie pewnego zasobu podstawowych umiejętności z różnych dziedzin, potrzebnych w codziennym życiu, przydatnych społecznie i wszechstronnie wspierających rozwój młodego człowieka.
Drużynowy powinien motywować do zdobywania sprawności. Musi przy tym pamię- tać, że nieuzasadnione obniżanie wymagań i poziomu realizowanych zadań podważa wychowawczy sens sprawności. Do drużynowego należy także troska o to, aby zdobyte przez harcerki i harcerzy umiejętności znalazły zastosowanie w ich codziennym życiu oraz w pracy drużyny.
Programy Sprawności
1. Program każdej sprawności zapisany jest w postaci czterech lub pięciu punktów. Składa się z wymagań dotyczących poznania lub zrozumienia określonej dziedziny, nabycia odpowiednich umiejętności oraz propozycji zadań umożliwiających ćwiczenie, sprawdzenie i zaprezentowanie zdobytej wiedzy i umiejętności.
2. Podstawowy zestaw sprawności, zatwierdzony przez Główną Kwaterę ZHP, zawiera wymagania sprawności dotyczących tradycyjnych obszarów harcerskiego działania, odpowiadających na wyzwania współczesnego życia i rozwijających najpopularniejsze dziedziny zainteresowań harcerek i harcerzy.
1. Program każdej sprawności zapisany jest w postaci czterech lub pięciu punktów. Składa się z wymagań dotyczących poznania lub zrozumienia określonej dziedziny, nabycia odpowiednich umiejętności oraz propozycji zadań umożliwiających ćwiczenie, sprawdzenie i zaprezentowanie zdobytej wiedzy i umiejętności.
2. Podstawowy zestaw sprawności, zatwierdzony przez Główną Kwaterę ZHP, zawiera wymagania sprawności dotyczących tradycyjnych obszarów harcerskiego działania, odpowiadających na wyzwania współczesnego życia i rozwijających najpopularniejsze dziedziny zainteresowań harcerek i harcerzy.
Poziomy sprawności
Sprawności występują w czterech poziomach trudności:
1. Sprawności oznaczone jedną gwiazdką − dla początkujących w danej dziedzinie. Pozwalają zdobyć podstawowe harcerskie umiejętności lub na poziomie elementarnym poznać jakąś dziedzinę. Ich zdobywanie nie wymaga szczególnych predyspozycji i warunków ani długiego czasu próby. Sprawności te są najbardziej odpowiednie dla harcerek i harcerzy (10−13 lat).
2. Sprawności oznaczone dwiema gwiazdkami − dla pogłębiających wiedzę i doskonalących umiejętności, rozwijających swoje zainteresowania. Motywują do zdobywania wiedzy z wybranej dziedziny poza programem pracy drużyny lub zastępu i do samodzielnego poszukiwania możliwości jej praktycznego wykorzystania. Mogą je zdobywać harcerki i harcerze (10−13 lat) oraz harcerki i harcerze starsi (13−16 lat).
3. Sprawności oznaczone trzema gwiazdkami − zakładające zdobycie ponadprzeciętnej, rozległej wiedzy i umiejętności z wybranej dziedziny, wymagające umiejętności samodzielnego, konsekwentnego doskonalenia się w wybranej dziedzinie, a także zorganizowania do działania innych (np. zastępu, drużyny, klasy). Najbardziej odpowiednie są dla harcerek i harcerzy starszych (13−16 lat).
4. Sprawności mistrzowskie − wymagające umiejętności na poziomie niemal profesjonalnym (w przypadku dziedzin związanych z aktywnością zawodową), liczącym się w dorosłym życiu. Mogą stanowić istotny atut przy podejmowaniu pracy zawodowej. Sprawności mistrzowskie stanowią świadectwo zaawansowanych zainteresowań i dużej aktywności społecznej w wybranej dziedzinie. Przeznaczone są dla wędrowniczek i wędrowników. Osoby, które zdobyły sprawności mistrzowskie, to potencjalni eksperci (w drużynie, szczepie, hufcu), służący pomocą zdobywającym sprawności niższego stopnia. W niektórych przypadkach odpowiednikami sprawno- ści mistrzowskich są uprawnienia związkowe (np. odznaka „ratownika medycznego ZHP”), państwowe, specjalistyczne, potwierdzenia umiejętności wydawane przez odpowiednie instytucje (np. prawo jazdy, certyfi katy językowe, odznaki turystyki kwalifi kowanej PTTK, uprawnienia żeglarskie).
Wymagania kolejno zdobywanych sprawności mogą stanowić program indywidualnego rozwoju harcerki lub harcerza − drogę dochodzenia do mistrzostwa w wybranej dziedzinie. Drogę tę można rozpocząć od sprawności dowolnego poziomu, najlepiej odpowiadającej etapowi rozwoju, zaangażowaniu, poziomowi wiedzy i umiejętności zdobywającego.
Tworzenie sprawności poza podstawowym zestawem
1. Drużyny, szczepy i namiestnictwa mogą opracowywać własne sprawności. Programy tych sprawności należy przygotowywać zgodnie z przedstawionymi w regulaminie zasadami. Należy określić poziom sprawności i zaprojektować ich znak grafi czny. Opracowane w środowiskach sprawności po zatwierdzeniu w komendzie hufca należy przesłać do Głównej Kwatery ZHP w celu ich upowszechnienia.
2. Drużyny specjalnościowe mogą tworzyć własne programy sprawności, o ile to jest potrzebne w ich pracy. Sprawności drużyn specjalnościowych nie powinny jednak zastępować istniejących uprawnień czy odznak specjalistycznych ani zawierać wymagań związanych ze zdobyciem takich uprawnień lub odznak.
3. Drużyny Nieprzetartego Szlaku mogą adaptować do możliwości swoich harcerek i harcerzy sprawności z podstawowego zestawu i tworzyć własne sprawności, odpowiadające ich potrzebom.
Zasady i tryb zdobywania sprawności
1. Harcerki i harcerze zdobywają sprawności indywidualnie, działając w zastępie i drużynie. Zdobywający sprawności powinni korzystać z pomocy fachowców, się- gać do książek, czasopism i zasobów internetowych (szczególnie w przypadku sprawności oznaczonych dwiema lub trzema gwiazdkami oraz mistrzowskich).
2. Po dokonaniu wyboru sprawności harcerka lub harcerz zgłasza drużynowemu (zastępowemu, przybocznemu) chęć jej zdobywania i układa indywidualny plan, który może zapisać w postaci karty próby.
3. Sprawność przyznaje drużynowy na wniosek rady drużyny, a w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzebami środowisk − komendant obozu lub podobnego przedsięwzięcia harcerskiego. Wskazane jest korzystanie przy tym z pomocy i opinii ekspertów − posiadaczy sprawności mistrzowskich (w przypadku sprawności jedno-, dwu- i trzygwiazdkowych), instruktorów specjalistów w danej dziedzinie, a także fachowców spoza drużyny.
4. Zdobycie sprawności ogłasza się w rozkazie i potwierdza wpisem do książeczki harcerskiej oraz umieszczeniem na mundurze znaczka sprawności.
5. Sprawności oznacza się za pomocą kółek o średnicy 30 mm z odpowiednim symbolem grafi cznym, noszonych na prawym rękawie munduru.
6. Sprawności poszczególnych poziomów tworzące jeden ciąg tematyczny (np. higienista*, sanitariusz**, ratownik***) mają taki sam znak grafi czny.
Poziom trudności oznaczany jest odpowiednim kolorem obwódki znaczka:
▪ sprawności jednogwiazdkowe − kolor granatowy,
▪ sprawności dwugwiazdkowe − kolor zielony,
▪ sprawności trzygwiazdkowe − kolor czerwony,
▪ sprawności mistrzowskie − kolor czarny.